در این مقاله به بررسی خواص روغن ارده می پردازیم روغن ارده، که اغلب به عنوان روغن ارده کنجد شناخته می‌شود، محصولی ارزشمند است که از دانه‌های کنجد به دست می‌آید. ارده خود یک خمیر است که از دانه‌های کنجد آسیاب شده تهیه می‌شود. روغن ارده کنجد دارای طعم و عطر خاص و مطبوعی است. این روغن در آشپزی و طب سنتی بسیاری از فرهنگ‌ها، به‌ویژه در خاورمیانه و آسیا، جایگاه ویژه‌ای دارد.
ارزش غذایی روغن ارده
روغن ارده منبع غنی از چربی‌های سالم محسوب می‌شود. ترکیب اصلی آن شامل چربی‌های غیراشباع چندگانه (به‌ویژه امگا ۶) و چربی‌های غیراشباع تک‌رشته‌ای است که برای سلامتی قلب مفید هستند. این روغن همچنین حاوی مقادیر کمی چربی اشباع شده است. روغن ارده نسبتاً کم کالری است، اما در عین حال سرشار از فیبر، پروتئین، و مجموعه‌ای از ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم است.
روغن ارده حاوی ترکیبات فنولی و آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند سزامین (Sesamin) و سزامولین (Sesamolin) است که عامل بسیاری از خواص سلامتی آن محسوب می‌شوند. سزامول، یک ترکیب طبیعی در دانه‌های کنجد، خواص ضد سرطانی دارد. کنجد نسبت به سایر مغزها و دانه‌ها حاوی فیتواسترول‌های بیشتری است. مصرف کنجد به شکل ارده یا روغن ارده، جذب مواد مغذی آن را کارآمدتر می‌کند، زیرا پوسته سخت دانه جذب را دشوار می‌کند.
خواص روغن ارده برای سلامتی
روغن ارده کنجد به دلیل ترکیبات مغذی و آنتی‌اکسیدان‌هایش، فواید بسیاری برای سلامتی دارد.
خواص روغن ارده برای سلامت قلب و عروق
چربی‌های غیراشباع موجود در روغن ارده می‌توانند به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) در خون کمک کرده و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته را کاهش دهند. آنتی‌اکسیدان‌های آن نیز در جلوگیری از اکسیداسیون کلسترول نقش دارند. منیزیم و کلسیم موجود در آن می‌توانند به کاهش طبیعی فشار خون کمک کنند. لینولئیک اسید موجود در این روغن یکی از اسیدهای چرب ضروری برای بدن است.
خواص ضد التهابی
سزامین، سزامول و سایر ترکیبات فنولی و آنتی‌اکسیدان‌ها در روغن ارده کنجد دارای خواص ضد التهابی قوی هستند که می‌تواند در کاهش التهاب مزمن در بدن مفید باشد. این خاصیت می‌تواند برای بیماری‌هایی مانند آرتروز و سایر شرایط التهابی سودمند باشد و درد و تورم مرتبط با آن را کاهش دهد.
خواص روغن ارده برای پیشگیری و کمک به درمان سرطان
روغن ارده به دلیل داشتن منیزیوم، آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند سزامین و سزامول، فیتواسترول‌ها و خواص ضد التهابی می‌تواند در پیشگیری و یا حتی کمک به درمان سرطان‌های مختلف، به‌خصوص سرطان روده، نقش داشته باشد. سزامول می‌تواند با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و از آسیب به کبد محافظت کند، و همچنین رشد و گسترش سلول‌های سرطانی کبد، پوست، روده بزرگ و دهانه رحم را مهار کند
خواص روغن ارده برای کنترل قند خون و دیابت
روغن ارده می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین، تنظیم سطح قند خون و کاهش قند خون ناشتا و هموگلوبین A1c کمک کند. این امر به ویژه برای افراد دیابتی نوع ۲ مفید است. منیزیم موجود در آن برای بیماران دیابتی بسیار مفید بوده و اثر بخشی داروهای دیابت را افزایش می‌دهد.
خواص روغن ارده برای سلامت دستگاه گوارش
روغن ارده کنجد می‌تواند به عنوان یک ملین عمل کرده و به روان شدن روده و درمان یبوست کمک کند. ماساژ اطراف ناف با روغن می‌تواند عملکرد دستگاه گوارشی را بهبود بخشد و دفع را آسان‌تر کند. استفاده منظم از روغن کنجد می‌تواند به بهبود رفلاکس معده کمک کند.
خواص روغن ارده برای تقویت سیستم ایمنی بدن
روغن ارده کنجد به دلیل داشتن مواد مغذی مختلف و آنتی‌اکسیدان‌ها مانند روی، سلنیوم و سیتوسترول‌ها می‌تواند سیستم ایمنی بدن را در برابر بیماری‌ها تقویت کرده و از آسیب‌ها محافظت کند.
خواص روغن ارده برای افزایش انرژی و استقامت
چربی‌های سالم موجود در روغن ارده کنجد می‌توانند انرژی لازم برای بدن را تامین کنند. این روغن برای ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند، بسیار مفید است و می‌تواند به افزایش استقامت و تحمل بدن در فعالیت‌های روزانه کمک کند. استفاده از آن در سحری برای روزه‌داران توصیه می‌شود تا در طول روز احساس سیری و انرژی بیشتری داشته باشند.
قیمت و خرید روغن ارده
خواص روغن ارده برای پوست و مو
روغن ارده به صورت موضعی نیز برای سلامت و زیبایی پوست و مو استفاده می‌شود.
مرطوب‌کنندگی و آبرسانی
روغن ارده کنجد یک مرطوب‌کننده طبیعی است که به حفظ رطوبت پوست کمک کرده و از خشکی آن جلوگیری می‌کند. به لایه‌های عمقی پوست نفوذ کرده و رطوبت را تامین می‌کند. پوست اطراف چشم را آبرسانی کرده و جوان‌تر نشان می‌دهد.
خواص ضد التهابی و ترمیمی
این روغن به کاهش التهاب و قرمزی ناشی از جوش‌ها و زخم‌ها کمک می‌کند. به ترمیم سلول‌های آسیب دیده پوست کمک کرده و در بهبود لک‌های باقی‌مانده از آکنه موثر است.
خواص روغن ارده برای روشن‌کنندگی و سم‌زدایی
آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین E در روشن شدن لک‌های تیره و یکنواخت شدن رنگ پوست تاثیر دارند. ترکیبات موجود در روغن به پاکسازی و سم‌زدایی پوست و حذف سلول‌های مرده کمک می‌کنند.
خواص روغن ارده برای محافظت در برابر اشعه UV و پیری
با داشتن آنتی‌اکسیدان‌های قوی، می‌تواند از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه ماوراءبنفش و عوامل محیطی محافظت کند و به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی عمل کند. این خواص به کاهش چین و چروک و افزایش خاصیت ارتجاعی پوست کمک کرده و پوست را از پیری حفظ می‌کند.
خواص روغن ارده برای درمان مشکلات پوستی
خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی آن به درمان آکنه، اگزما و پسوریازیس و کاهش خارش کمک می‌کند.
خواص روغن ارده برای سلامت مو
روغن ارده کنجد به دلیل داشتن ویتامین E و اسیدهای چرب ضروری، موها را تغذیه کرده، باعث نرمی و لطافت آن‌ها می‌شود و از موخوره و شکنندگی جلوگیری می‌کند. با تقویت ریشه مو از ریزش آن جلوگیری کرده و به رشد مجدد کمک می‌کند. به موها درخشندگی طبیعی می‌بخشد. خواص ضد میکروبی آن به درمان شوره سر و محافظت در برابر عفونت‌های قارچی، باکتریایی و شپش کمک می‌کند. همچنین به کاهش ریزش مو مرتبط با استرس کمک می‌کند.
خواص روغن ارده برای سلامت دهان و دندان
روش سنتی “روغن‌کشی” (Oil Pulling) با استفاده از روغن کنجد برای بهبود سلامت لثه، کاهش باکتری‌های دهان و جلوگیری از بوی بد دهان رواج دارد.
کاربردهای روغن ارده در آشپزی و مصارف دیگر
روغن ارده بسیار متنوع بوده و به روش‌های مختلفی می‌توان از آن استفاده کرد. این روغن یکی از اجزای اصلی در غذاهای سنتی و مدرن، به‌ویژه در آشپزی مدیترانه‌ای و خاورمیانه‌ای است.
- استفاده در غذاها: می‌توان آن را به عنوان روغن پایانی روی غذاهای پخته شده مانند سوپ، نودل، برنج یا سبزیجات بخارپز ریخت تا طعم و عطر نهایی اضافه شود. همچنین می‌تواند بخشی از ترکیب مرینیت برای گوشت، مرغ یا ماهی باشد.
- پخت و پز: روغن ارده تصفیه شده نقطه دود بالاتری نسبت به نوع تصفیه نشده دارد. نوع تصفیه شده برای تفت دادن با حرارت ملایم تا متوسط مناسب است. اما برای سرخ کردن با حرارت بالا توصیه نمی‌شود. نقطه دود روغن ارده ۲۳۰ درجه و روغن کنجد ۲۱۰ درجه است.
- مصارف غیرخوراکی: برای ماساژ پوست، مرطوب کردن مو، یا انجام روش روغن‌کشی دهان استفاده می‌شود. می‌توان آن را مستقیماً روی پوست ماساژ داد یا با عسل، آبلیمو یا روغن‌های دیگر ترکیب کرد. برای درمان زخم‌ها به صورت موضعی استفاده می‌شود.
- استفاده مستقیم: می‌توان روزانه یک قاشق غذاخوری روغن ارده را به صورت ناشتا مصرف کرد.
- دسرها: می‌توان از آن در دسرها مانند روی بستنی یا به جای کره/کره بادام زمینی در کلوچه‌ها استفاده کرد.
مضرات احتمالی روغن ارده
با وجود تمام فواید، روغن ارده کنجد ممکن است معایبی نیز داشته باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.
- پرکالری بودن: مانند تمام روغن‌ها، روغن ارده نیز کالری بالایی دارد. مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. بنابراین، باید در حد اعتدال استفاده شود.
- آلرژی: آلرژی به کنجد نسبتاً شایع است. افرادی که به کنجد حساسیت دارند باید از مصرف روغن ارده کنجد خودداری کنند. علائم می‌تواند از خارش دهان، کهیر، گرفتگی بینی، مشکلات گوارشی تا آنافیلاکسی شدید و تهدید کننده حیات متغیر باشد. قبل از استفاده موضعی باید تست حساسیت انجام شود.
- نقطه دود: روغن ارده تصفیه نشده نقطه دود نسبتاً پایینی دارد. حرارت دادن بیش از حد، به‌ویژه انواع تصفیه نشده، می‌تواند باعث تجزیه روغن و تولید ترکیبات مضر شود. برای پخت و پز با حرارت بالا مناسب نیست. (روغن ارده دل دانه تصفیه شده می باشد و تا دمای ۲۳۰ درجه را تحمل می کند.)
- اکسید شدن: به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع، مستعد اکسید شدن و فاسد شدن در مواجهه با نور، حرارت و هوا است. باید در جای خنک، تاریک و در ظرف دربسته نگهداری شود تا از فاسد شدن آن جلوگیری شود. روغن ممکن است در یخچال مانند کره بادام زمینی طبیعی جدا شود و نیاز به هم زدن داشته باشد.
- مشکلات گوارشی: مصرف زیاد می‌تواند باعث عوارض گوارشی مانند اسهال، نفخ و دل درد شود.
- هزینه: روغن ارده با کیفیت، به خصوص انواع ارگانیک یا پرس سرد (در صورت وجود)، می‌تواند گران‌تر از برخی روغن‌های پخت و پز رایج باشد.
نتیجه‌گیری
روغن ارده یک روغن خوراکی مفید و مغذی با خواص بی‌شماری برای سلامتی است که می‌تواند بخش ارزشمندی از یک رژیم غذایی سالم باشد. فواید آن برای سلامت قلب، کاهش التهاب، کمک به کنترل قند خون، تقویت استخوان‌ها، بهبود عملکرد گوارش و حمایت از سلامت پوست، مو و مغز قابل توجه است. با این حال، مانند هر ماده غذایی دیگری، باید در حد اعتدال مصرف شود و به نقطه دود آن در زمان پخت و پز توجه کرد. همچنین، افراد با سابقه آلرژی به کنجد باید از مصرف آن پرهیز نمایند. با استفاده صحیح و متعادل، روغن ارده کنجد می‌تواند طعم بی‌نظیری به غذاها ببخشد و به ارتقای سلامت کمک کند.
منابع: healthline ، medicalnewstoday
